আৰম্ভণি :

লোকজীৱন এক সুনির্দিষ্ট, স্বকীয় মহিমাৰে প্রোজ্জ্বল। সাহিত্য সৃষ্টিৰ মূলতেই হ’ল লোকসমাজ বা লোক জীৱন। লোকজীৱন অর্থাৎ Folklife-এ পৰম্পৰাগত জীৱনৰ সকলো দিশকে সামৰি লয়। লোকজীৱনৰ বৃহত্তৰ ক্ষেত্ৰত জনসাধাৰণে পালন কৰা আচাৰ-ব্যৱহাৰ, ৰীতি-নীতি, নিয়ম-কানুন প্রভৃতিৰ মাজেৰে লোকসমাজৰ যি মানস সংস্কাৰ ৰচিত সেয়া প্ৰতিভাত হয়। এই মানস সংস্কাৰ কিন্তু কোনো বিশেষ কাল অথবা ব্যক্তি বিশেষৰ পৰিকল্পনাত ৰচিত নহয়, কোনো বিশেষ সামাজিক প্ৰকল্পৰ দ্বাৰাও ৰচিত নহয়। অনাদিকালৰ পৰা বৰ্তমানলৈ বিভিন্ন বিৱৰ্তনৰ মাজেৰে বিৱৰ্তিত হৈ লোকজীৱনে নতুন ৰূপ লাভ কৰে। অৱশ্যে লোকজীৱনৰ বিৱৰ্তনত সমাজৰ ব্যক্তিগত, সামাজিক, ৰাজনৈতিক, অর্থনৈতিক ব্যৱস্থাসমূহেও প্রভাৱ পেলায় । লোকজীৱনে পৰম্পৰাগত সংস্কৃতি আৰু বাচিক কলাৰূপৰ পূৰ্ণচিত্ৰ ৰূপায়ণ কৰে। (ঠাকুৰ ১৭৮) সাহিত্যিকসকলে তেওঁলোকৰ সাহিত্য নির্মিতি ৰচনা কৰে জীৱনৰ বাবে, সমাজৰ বাবে। সাহিত্য যিহেতু মানৱ জীৱনৰ সমগ্ৰতাৰ প্ৰতিফলক সেয়েহে কোনো সাহিত্যিকে জীৱনৰ সামান্য দিশবোৰকো উপেক্ষা কৰিব নোৱাৰে। জীৱনক প্ৰতিনিধিত্ব কৰাটোৱেই যিহেতু সাহিত্যৰ অস্তিত্ব ৰক্ষাৰ মূল কথা, সেইবাবে সাহিত্যিকসকলে জীৱনৰ ওপৰত যথাযথ দৃষ্টিভংগী আৰোপ কৰিহে সাহিত্য সৃষ্টি কৰে। প্রাত্যহিক জীৱনৰ চাল-চলন, ৰীতি-নীতি, চিন্তা-ভাৱনা, আচাৰ-ব্যৱহাৰ, লোকবিশ্বাস, লোকাচাৰ, খেল-ধেমালি, উৎসৱ-অনুষ্ঠান, আ অলংকাৰ, সাজপাৰ, খাদ্যাভাস, কৃষিকৰ্ম, বেহা-বেপাৰ, গীত-মাত-নৃত্য আদি বিভিন্ন দিশৰ সমন্বয়ত লোকজীৱন গঢ় লৈ উঠে। লোকজীৱনৰ পৰম্পৰা আৰু অভিজ্ঞতাই সাহিত্য সৃষ্টিত সহায় কৰে। পৰম্পৰাগতভাৱে জীৱন যাপন কৰা গাঁওবাসীয়েই হওক বা তথাকথিত আধুনিক জীৱন যাপন কৰা নগৰবাসীয়েই হওক সকলো ব্যক্তি তথা সমাজেই প্রত্যক্ষ বা পৰোক্ষভাৱে কিছুমান লোকজীৱন কঢ়িয়াই লৈ ফুৰে আৰু সেই সমূহ তেওঁলোকৰ সৃষ্টিৰাজিত প্রকাশ ঘটা দেখিবলৈ পোৱা যায়। অসম তথা ভাৰতৰ জনগণৰ সমাজ আৰু জীৱন পৰম্পৰাগত। অসমৰ সাহিত্যিকসকলেও লোকজীৱনৰ আধাৰত সাহিত্য ৰচনা কৰিছিল। তাৰ ভিতৰত এগৰাকী উল্লেখযোগ্য সাহিত্যিক হ’ল লীলা গগৈ। বুৰঞ্জীয়ে পৰশা নগৰ, হেৰোৱা দিনৰ কথা, টাই সংস্কৃতিৰ ৰূপৰেখা, অসমৰ লোকসংস্কৃতি, বেলি মাৰ গ’ল, বিহুগীত আৰু বনঘোষা আদি একাধিক তাত্ত্বিক আৰু গৱেষণাধর্মী গ্ৰন্থ ৰচনা কৰা লীলা গগৈৰ নৈ বৈ যায় উপন্যাসখন এখন অন্যতম শ্রেষ্ঠ উপন্যাস। উপন্যাসখনৰ কাহিনীৰ পটভূমি দিখৌ নৈৰ পাৰৰ সেন্দূৰীপাম নামৰ এখন গাঁৱৰ গাঁওখনৰ কাষেৰে বৈ যোৱা দিখৌ নৈৰ প্ৰতি টোপাল পানীয়ে এই গাঁৱখনৰ প্ৰতিজনৰে জীৱনৰ ইতিহাস জানে। বিহুতলীত সম্বৰ্দ্ধনাৰ শৰাই লৈ অতীত ৰোমন্থন কৰা ভগীৰাম ফুকনে দিখৌ পাৰৰ এশবছৰৰ ইতিহাস উপন্যাসখনত বৰ্ণনা কৰিছে।

লীলা গগৈৰ নৈ বৈ যায় উপন্যাসত লোকজীবন :

লীলা গগৈৰ নৈ বৈ যায় উপন্যাসখন হ’ল অসমীয়া লোকজীৱনৰ দলিল। উপন্যাসখনৰ মাজেৰে লোকজীৱনৰ স্পষ্ট আৰু প্ৰত্যক্ষ পৰিচয় পোৱা যায়। সমাজত প্রচলিত লোকজীৱনৰ অনেক সমলেৰে উপন্যাসখন সমৃদ্ধিশালী। লোকজীৱনৰ অন্তৰ্গত গীত-মাত, আচাৰ-ধেমালি, সাজপাৰ, আ-অলংকাৰ, ৰন্ধনপ্ৰকৰণ, খাদ্যদ্রব্য আদিৰ প্ৰতিফলনে উপন্যাসখন নির্মাণত সমল যোগাইছে। সমাজ, সংস্কৃতি, পৰম্পৰা আৰু জীৱন গতিশীল। সেয়েহে উপন্যাসখনৰ শেষৰফালে স্বাধীনতা পৰৱৰ্তীকালত ঔদ্যোগীকৰণ আৰু নগৰীকৰণৰ বাবে তৎকালীন সমাজৰ সামাজিক সাংস্কৃতিক জগতখনলৈ যিধৰণৰ পৰিৱৰ্তন আহিছিল সেয়াও উপস্থাপন কৰিছে। উপন্যাসখনত দুটা যুগৰ অৰ্থাৎ স্বাধীনতাৰ পূৰ্বৱৰ্তীকালৰ আৰু স্বাধীনতাৰ পৰৱৰ্তীকালৰ অসমীয়া লোকজীৱনৰ ছবি ৰূপায়িত কৰিছে। অসমীয়া লোকজীৱনৰ সৈতে সু-পৰিচিত লীলা গগৈৰ নৈ বৈ যায় উপন্যাসৰ আধাৰত অসমীয়া লোকজীৱনৰ বিভিন্ন দিশসমূহ বিশ্লেষণ কৰা হ’ল।

প্রকৃতি চিত্রণ :

নৈ বৈ যায়উপন্যাসখনত অসমৰ প্ৰকৃতিজগতখন জাকতজিলিকা ৰূপত প্ৰতিভাত হৈ উঠিছে। ঋতু অনুযায়ী প্রকৃতিয়ে নিজৰ ৰং ৰূপ সলায়। প্ৰকৃতিৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগত মানুহৰ আশা-আকাংক্ষা, জীৱনযাত্ৰাও জড়িত হৈ পৰে। প্ৰকৃতিয়ে প্ৰাণ পাই উঠিছে ঔপন্যাসিকৰ হাতত ফাগুন গ’ল। চ’ত সোমাল। গছ-বন, লতা-পাতৰ বৰণ সলনি হ’ল। ফাগুন মাহত ৰমক্‌-জমক্‌ হৈ ফুলি থকা পলাশজোপা, মদাৰ গছবোৰত গুটি জিলিকিল। মাজে মাজে দুজাক-এজাক বৰষুণ দিবলৈ ধৰিলে। গুৰুম্ গুৰুম্‌কৈ মেঘে গাজে। থিতাতে একোচপৰা ডাৱৰে কণী যেন ক’লা হৈ আহি থল থল্‌কৈ এজাক বৰষুণ দি আঁতৰি যায় । আকৌ ৰ’দ ওলায়। দাঁতি কাষৰীয়া হাবিৰ পৰা বনৰীয়া গছ-বনৰ ফুলৰ গোন্ধ বতাহত উৰি আহি মনবোৰ কিবা কিবা লগাবলৈ ধৰিলে।” (গগৈ ৫২) অসমীয়া প্ৰকৃতি জগতখন বিভিন্ন গছ-গছনি, ফুল-লতা, চৰাই-চিৰিকতি, জীৱ-জন্তুৱে জীপাল কৰি ৰাখিছিল। কপৌ, মৌপিয়া, ডাউক, দলকোঁহা, কামচৰাই, দৰিক, বনকুকুৰা, কণামুচৰি, শৰালি, ধিতাজ, পাকৈঢোৰা, বনৰীয়া হাঁহ ইত্যাদি বিভিন্ন চৰাইৰ লগতে হাতী, শহাপহু, কেটেলাপহু, সুগৰিপহু, খুটীয়া পহু, ম’হ ইত্যাদি বিভিন্ন জীৱ-জন্তুৰ উল্লেখ উপন্যাসখনত পোৱা যায়। গছ-গছনিৰ ভিতৰত হোলোং, শলখ, চাম, তিতাচপা, মেজাঙ্কৰী, সিজুগছ উল্লেখযোগ্য।

উৎসৱ-অনুষ্ঠান :

লোকজীৱনত উৎসৱ-অনুষ্ঠানৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে। অসমীয়া লোকজীৱনত বিভিন্ন ধৰণৰ উৎসৱ পালন কৰা হয়। নৈ বৈ যায় উপন্যাসত অসমীয়া সমাজত প্রচলিত বিভিন্ন উৎসৱ-অনুষ্ঠানৰ বৰ্ণনা পোৱা যায়। কৃষি উৎসৱ বিহু অসমীয়া লোকজীৱনৰ সামগ্রিক পৰিচয়। অসমীয়া মানুহৰ লোকজীৱনত বিহুৱে ব্যাপক প্রভাৱ পেলাইছে। বিহুক কেন্দ্ৰ কৰিয়েই অসমীয়া মানুহৰ জীৱন-যাত্ৰা পৰিচালিত হয়। উপন্যাসখনতো বহাগ বিহু, কাতি বিহু আৰু মাঘ বিহুৰ পৰম্পৰাসমূহ বিস্তৃতৰূপত ৰূপায়িত কৰিছে। উপন্যাসখনত বহাগৰ সাত বিহুৰ উল্লেখ পোৱা যায়— “আমাৰ গৰু বিহু, মানুহ বিহু, গোসাঁই বিহু, তাঁতৰ বিহু, নাঙলৰ বিহু, ঘৰচীয়া জীৱ-জন্তুৰ বিহু, চেনেহী বিহু, চেৰা বিহু।” (গগৈ ৬৯) সেন্দূৰীপাম গাঁৱৰ ওচৰৰ কছাৰীসকলৰ সাত বিহুৰ নামো পোৱা যায় – “তেওঁলোকৰ সাতবিহু মাগোঁ, গৰু-বিহু, মানচই দোমাহী, মানুহ-বিহু, চাইমা, কুকুৰ বিহু, অমা, গাহৰি বিহু, ডাওনি, কুকুৰা বিহু, হাঁহ পাৰৰ বিহু আৰু মিতিৰ-কুটুমৰ বিহু।” (গগৈ ৬৯) অসমীয়া মাহবোৰেও অসমীয়া লোকজীৱনক প্ৰভাৱান্বিত কৰে— “বহাগত হুচৰি সবাহ, আহাৰত লখিমী সবাহ, আঘোণত ন-খোৱা, ফাগুনত ভাওনা।” (গগৈ ২৭ )

নৈ বৈ যায় উপন্যাসত বিহু উপলক্ষে অনুষ্ঠিত কণী যুঁজ, ম’হ যুঁজৰ বৰ্ণনাও পোৱা যায়। চ’ত মাহ সোমাবৰে পৰা কণী যুঁজ আৰম্ভ হয়— “ক’লী হাঁহৰ কণী টান, বৰা চাউল খোৱা হাঁহৰ কণী লেকেটীয়া, সতকাই নেভাগে।” (গগৈ ৫২) কণী যুঁজৰ বাবে ফাগুন মাহৰ পৰাই শিল-সৈয়া, পানী- সৈয়া কণী বাছি আছুতীয়াকৈ থৈ দিয়ে। ম’হ যুঁজৰ বাবেও আগতীয়াকৈ ম’হক সাজু কৰি লয়। ম’হ যুঁজৰ মাজেৰে উপন্যাসৰ নায়ক ভগীৰামৰ নিজৰ ভাৱাবেগ প্রকাশ পাইছিল— “মোৰ গাৰ বল আৰু মনৰ সাহস, গোনা ম’হটোত থুপ খালেগৈ। সিয়েই মই, ময়েই সি।” (গগৈ ২৪)মানুহৰ জীৱনৰ লগত জড়িত জন্ম, বিবাহ, মৃত্যুৰ বিভিন্ন ৰীতি-নীতি উপন্যাসত বিস্তৃতভাৱে বর্ণিত হৈছে। জন্মৰ প্ৰসংগত সন্তান সম্ভৱা নাৰীৰ ক্ষেত্ৰত গ্ৰহণ কৰা সাৱধানতা, আনুষ্ঠানিকতা, পঞ্চামৃত খুওৱা বিৱৰণ, সন্তানৰ জন্ম আৰু তাৰ পৰৱৰ্তী বিভিন্ন কাম, আনুষ্ঠানিকতাৰ বিৱৰণ, সন্তান প্ৰতিপালনৰ বিৱৰণ পোৱা যায়। ভগীৰামৰ মাতৃয়ে বোৱাৰী সুৱাগী অন্তঃসত্ত্বা হওঁতে কিছুমান নীতি-নিয়মৰ মাজেৰে চলিবলৈ উপদেশ দিছিল—“অলপ গা-চাই ফুৰিবি । বৰ কলহটোত পানী নানিবি। কাঁহৰ ডাঙৰ লোটাটো আৰু পিতলৰ সৰু কলহটোতে আনিবি ।টেঙা-টুকুচা কিবা খাবলৈ মন গ’লে খাবি; লাজ নকৰিবি। জীয়া মাছ, পোক-পৰুৱা নেমাৰিবি। দিনত নুশুবি। চোকা বস্তুনেখাবি। মৰা-শ নেচাবি। মৰিশালিৰ ফাললৈ নেযাবি। ৰাতি-বিয়লি হাতত চাকি নোলোৱাকৈ বাহিৰলৈ নোলাবি।’ (গগৈ১১২) পাঁচমাহত সুৱাগীক পঞ্চামৃত খোৱাৰ উপৰি নমাহত কেঁচা পিঠাগুৰি, এঁৱা গাখীৰ, পকাকল দি প্ৰসূতী সবাহ পাতিছিল ৷সন্তান জন্মৰ পিছত প্ৰসূতীগৰাকী সোনকালে সুস্থ হ’বলৈ কুচিয়া, চেং মৰা, বৰা চাউল, জালুক সিজাই জোল খাবলৈ দিয়াৰ উপৰি পুৱা-গধূলি ভেদাইলতা, সৰু মানিমুনি,মাটিকাদুৰি, নৰসিংহৰ পাতৰ লগত নহৰু বটি কাঠ মাছৰ সৈতে জোল কৰিখাবলৈ দিছিল। পৰম্পৰাগত প্ৰথামতে সন্তান জন্মৰ পঞ্চম দিনৰ দিনা কেঁচুৱা কোলাত লৈ সূৰ্য্য প্রণাম কৰিছিল আৰু পালনকৰিবলগীয়া নীতি-নিয়মবোৰ মানি চলিছিল।

অসমীয়া সমাজত স্থান পোৱা নাৰী কেন্দ্ৰিক আন এটি লোক উৎসৱ হ’ল তোলনী বিয়া বা নোৱাই-তোলনী বিয়া। সুৱাগীৰ কন্যা নৱমী গাভৰু হওঁতে চাউল এমুৰীয়া, তামোল-পাণ, চাকি এগছ তেলৰ বটল এটা দি দূৰণিটো সজায় আৰু কাষতে কাঁহৰ লোটা এটাত এলোটা পানী ভৰাই থয়। কন্যাকালত ছোৱালীয়ে ব্ৰতত থাকিব লাগে, চন্দ্ৰ-সূৰ্য্য, গৰু-ম’হ, পুৰুষ মানুহ চাবলৈ নাপায়। যোগ অনুযায়ী ব্রত পালন কৰিবলগীয়া হয়। সাতদিনৰ দিনা দৰা ৰূপত কল্পনা কৰা ভীমকলৰ পুলিৰ তলত নৱমীক গা ধোৱাৰ পিছত সেন্দূৰৰ ফোট দি কনাই কোলা ল’বলৈ দিয়ে।
            উপন্যাসৰ আৰম্ভণিতে ভগীৰামৰ আৰু পৰৱৰ্তী অধ্যায়ত তেওঁৰ জ্যেষ্ঠ পুত্ৰৰ বিবাহৰ আয়োজনৰ পৰা আৰম্ভ কৰি কইনা আনি ঘৰ সুমুৱালৈকে এক বিস্তাৰিত বিৱৰণ সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে। বিবাহৰ সাদিনৰ আগতে সাতসাজ কাপোৰ, আ- অলংকাৰ, গুৰ-গাখীৰ, কোমল চাউল, তামোল-পাণ, মাহ-হালধিৰ টেকেলিৰে জোৰণ দিছিল। বিবাহৰ দিনা পানী তোলা, দৰা নোওৱা, নিশা ৰাইজৰ আশীৰ্বাদ লৈ দৰাৰ কন্যা ঘৰলৈ যাত্ৰা ইত্যাদি সকলো পৰ্বৰে বিস্তৃত বর্ণনা উপন্যাসখনত পোৱা যায়। সাধাৰণতে সেন্দুৰীপাম গাঁৱৰ কোঁচ-কলিতা সম্প্ৰদায়ৰ মানুহে হোম পুৰি কন্যা সম্প্ৰদান কৰে যদিও ভগীৰামৰ পুত্ৰৰ চঙীয়া প্রথামতে বিবাহ সম্পন্ন হৈছিল – “… কন্যাঘৰত চকলঙৰ আয়োজন কৰিছে। ৰভাৰ সোঁ মাজত এশ এখন চাকি জ্বলি ৰভাতলী পোহৰাই তুলিছে। কাষত হেংদান, কবচ-কাপোৰ, সাঁচিপতীয়া বুৰঞ্জী পুথি সজাই থৈছে।” (গগৈ ২১৬) খোজা- মেলাকৈ কৰা বিয়াৰ আয়োজনৰ লগতে মনে মনে ছোৱালী পলুৱাই নিয়া প্রথাও আছিল— “খোজা-বঢ়াকৈ বিয়া কৰিব খোজাবোৰে ফাগুনতে বিয়া পাতে, পলুৱাই নিব খোজাবোৰেও ফাগুনতে মন বান্ধে।” (গগৈ ৪৩)

ইয়াৰ উপৰি নৈ বৈ যায় উপন্যাসখনত আঘোণত ৰাজহুৱা ন-খোৱা উৎসৱৰ বিৱৰণ, ৰাজহুৱাকৈ ধান দাবলৈ কৰা

হাঁউৰি মতাৰ বিৱৰণ, লখিমী তোলা অনুষ্ঠানৰ বিৱৰণ, ন-ভুই ৰোৱাৰ দিনৰ বিভিন্ন আনুষ্ঠানিকতাৰ বিৱৰণ, বৰষুণ নোহোৱা হেতুকে ভেকুলী বিয়া আয়োজনৰ বিৱৰণ, ভূতৰ পূজা, কালিকা পূজা, আই-সবাহ ইত্যাদি উৎসৱৰ বিষয়ে বর্ণিত কৰা হৈছে। নৈ বৈ যায় উপন্যাসখনত লোকসমাজে খোৱা-বোৱা কৰা বিভিন্ন খাদ্যৰ উল্লেখ পোৱা যায়। অসমীয়া সমাজৰ

খাদ্যাভাস :

বেছিভাগ লোকেই কৃষিৰ লগত জড়িত কাৰণে উপন্যাসখনত ভাতৰ লগতে জা-জলপান, পিঠা-পনা, ফলমূল, শাক-পাচলি

আদি বিবিধ খাদ্য তথা ৰন্ধন প্ৰণালীৰ বৰ্ণনা পোৱা যায়। তদুপৰি মাছ-মাংসৰো উল্লেখ পোৱা যায়; উদাহৰণস্বৰূপে—

জা-জলপান ঃ কৰ্কৰা পঁইতা ভাত, কোমল চাউল, চিৰাভজা, সান্দহ গুৰি, গুৰ, গাখীৰ, বিভিন্ন বৰাধান; যেনেঃ পইতা বৰা, তিতাফুলীয়া বৰা, নলচুপি বৰা, বৰ বৰা, ঘিউ বৰা ইত্যাদি । পিঠা-পনা : জোন পিঠা, ভুৰুকীয়া পিঠা, খামুচীয়া পিঠা, উখুৱা পিঠা, ভাত পিঠা, সুতুলি পিঠা, ফেনী পিঠা।

শাক-পাচলি ঃ টেঙা -টুকুচা, কৰ্দৈ, টেপৰ টেঙা, পকা কুঁজি থেকেৰা, লাউ, বেঙেনা, কেৰেলা, হালধি, আলুগুটি, নহৰু, পনৰু, জলকীয়া, জিকা, ভোল ইত্যাদি। উপন্যাসখনত ব’হাগ বিহু উপলক্ষে এশ এবিধ শাকৰ নামৰ উল্লেখ পোৱা যায়; যেনে — সৰু মানিমুনি, বৰ মানিমুনি, মাটিকাদুৰি, লাইজাবৰী, মচন্দৰী, কেহেৰাজ, পানৌনোৱা, ওকলতি, ঢেকীয়ালতি, টংলতি, ভোমলতি, কেৰোলালতি, বৰ টেঙেচি, সৰু টেঙেচি, শিলকচু, ওলকচু, দহিকচু, তেলীকচু, পানী কচু, ল-বৰুৱা, টিকনি বৰুৱা, বন-জালুক, বন তিঁয়হ, বনখুতৰা, তিতাকেৰেলা, ভাতকেৰেলা ইত্যাদি।
ফল-মূল ঃ লেটেকু, ৰহদৈ, পনিয়ল, মধুৰিআম, থেৰেজ্জু, বিভিন্ন ধৰণৰ কল; যেনে ঃ – মালভোগ, বৰ্তমণি, চেনিচম্পা, লতা মনোহৰ, ফেঁচা মনোহৰ, বগী মনোহৰ ইত্যাদি।
,মাছ-মঙহ ঃ কাৱৈ, মাগুৰ, পুঠি, খলিহনা, পাভ, শিঙৰা, বৰালি, চিতল, আঁৰি, শাল, শ’ল, বৌ, হাঁহ, পহু ইত্যাদি। বিহুৰ সময়ত কোমল ধানৰ গোন্ধ, ভজা কৰাইৰ গোন্ধ, চিৰাধানৰ গোন্ধ, কুঁহিয়াৰ পেৰাৰ গোন্ধে অসমীয়া সমাজৰ পৰিৱেশ আমোল- মোল কৰি তোলে— “বিহু ওচৰ চাপি আহিছে। কুঁহিয়াৰণি বাৰীবোৰত কুঁহিয়াৰ পেৰা ধুম উঠিছে।” (গগৈ ৫৮)
অসমীয়া লোকজীৱনত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লোৱা খাদ্য হৈছে তামোল। অসমীয়া সমাজত ভাত খাই উঠি মুহুদি কৰাৰ সময়ত বা আলহী-অতিথি আহিলে তামোল আগবঢ়ায়। তামোলেৰে বিবাহত নিমন্ত্রণ জনোৱা হৈছিল৷ তামোল গছেৰে বিয়াৰ ৰভাৰ খুটাও দিছিল।জীবিকা :অসমীয়া লোকজীৱনত কৃষিয়েই হৈছে জীৱিকা নিৰ্বাহৰ প্ৰধান অৱলম্বন। উপন্যাসৰ নায়ক ভগীৰামক কেন্দ্ৰ কৰি বিভিন্ন ধৰণৰ কৃষি কৰ্ম, তেলীশালত তেল পেৰাৰ বিৱৰণ, মুগা পোহাৰ বিস্তাৰিত বিৱৰণ, মাছৰ উজান, কুঁহিয়াৰণিত কুঁহিয়াৰপেৰা, হাতীৰ মহল আৰু হাতী ধৰা বৰ্ণনা সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে। কৃষিক লৈয়ে সেন্দূৰীপাম গাঁৱৰ মানুহৰ জীৱনযাত্ৰা নিৰ্ভৰ কৰে— “ এই পথাৰখন শুকাই গ’লে, আমাৰ আশাবোৰো মৰহি যায়, মন মৰি আহে। পথাৰৰ বোকা যিমান কোমল সিমান মিহি হয়, আমাৰ আশাও সিমানেই সতেজ হয়। পথাৰ, মাটি, বোকা আৰু আমাৰ জীৱন একেডাল নাড়ীৰে গোঁথা।” (গগৈ ১৪৬) অসমীয়া কৃষিজীৱী মানুহৰ বাৰী বিভিন্ন শাক-পাচলি, তামোল পাণ, ফলমূল আদিৰে ভৰি থাকে আৰু তেনেকুৱা বাৰীৰ প্ৰতিচ্ছৱি উপন্যাসখনত ৰূপায়িত হৈছে।

প্রাচীন সময়ৰে পৰা অসমত বেপাৰ বাণিজ্যৰ প্ৰচলন আছে। অসমীয়া মানুহে কৃষিকার্যৰ লগতে বিভিন্ন ধৰণৰ বেহা- বেপাৰ কৰি জীৱন-যাপন কৰি আহিছে। উপন্যাসখনত চমাৰ, মুচিয়াৰ, কমাৰ, কুমাৰ, সোণাৰী, কঁহাৰৰ উল্লেখ আছে। এওঁলোক নিজৰ নিজৰ কৰ্মক্ষেত্ৰত পাৰ্গত— “পোৱাল কমাৰে লোৰ মাজত তীখা জাপি দা-কটাৰী গঢ়িব জানিছিল। পোৱাল কমাৰৰ হাত দা-কটাৰীৰ ধাৰ নপৰে; যিমানে কাটে; সিমানে চোকা হয়; চিক্‌চিকাই থাকে।” (গগৈ ২৭৩) এওঁলোকে প্রাচীন অসমীয়া সমাজত প্রচলিত বিনিময় প্রথা অর্থাৎ দিয়া-লোৱা ব্যৱস্থাও কৰিছিল— “চূণপোৰাৰ বগী পোহাৰীয়ে ধানলৈ চূণ সলায়।” (গগৈ ২৭৩)